Kamulaştırma Kararı Kim Alır? Devletin Sessiz Gücünün Ardındaki Gerçek Hikâyeler
Bir Mektupla Değişen Hayatlar
Bazen posta kutunuza gelen bir zarf, tüm hayat planınızı altüst edebilir. “Kamulaştırma kararı alınmıştır.” yazan bir resmi bildirim, çoğu insan için beklenmedik ve sarsıcı bir başlangıç olur. Ama o cümlenin arkasında ne olduğunu hiç merak ettiniz mi? Kim bu kararı veriyor, hangi yetkiyle ve hangi amaçla?
İşte bu soruların cevabını anlamak, yalnızca hukuki bir mesele değildir. Aynı zamanda insanların hayatlarına dokunan, şehirlerin geleceğini şekillendiren ve bazen kişisel hikâyeleri yeniden yazan bir süreçtir.
Karar Merkezinde Kim Var? Devletin Rolü
Kamulaştırma kararı, bireysel bir iradenin sonucu değil; devletin kamu yararı adına kullandığı en güçlü araçlardan biridir. Türkiye’de bu yetki, Anayasa’nın 46. maddesi ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu ile düzenlenmiştir. Temel olarak kamulaştırma kararı alma yetkisi şu kurumlara aittir:
1. Devlet ve Kamu Kurumları
En yaygın kamulaştırma kararları, merkezi hükümete bağlı kurumlar tarafından alınır. Ulaştırma Bakanlığı bir otoyol projesi için, Sağlık Bakanlığı yeni bir şehir hastanesi için veya Milli Eğitim Bakanlığı bir okul için kamulaştırma yapabilir.
Bu kararlar, Resmî Gazete’de yayımlanan projeler ve onaylanan planlarla hukuki zemine oturtulur.
2. Belediyeler ve Yerel Yönetimler
Yerel yönetimler de kent planlaması, park ve yeşil alan düzenlemesi, altyapı projeleri veya toplu konut çalışmaları gibi amaçlarla kamulaştırma kararı alabilir. Belediye meclisi tarafından alınan karar, valilik onayıyla yürürlüğe girer.
3. Kamu Yararına Dernek ve Kurumlar
Bazı özel kurumlar da “kamu yararına” sayılan projelerde kamulaştırma yetkisi kullanabilir. Örneğin, enerji iletim hatları inşa eden bir enerji şirketi ya da demiryolu projesi yürüten bir özel sektör kuruluşu, devlet onayıyla bu hakkı elde edebilir.
Bir Sayının Arkasında Saklı İnsanlar: Türkiye’de Kamulaştırma Gerçekleri
Türkiye’de her yıl binlerce arsa, yol, baraj, okul veya sağlık tesisi için kamulaştırılıyor. 2024 yılı verilerine göre sadece Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, 500’den fazla projede 12.000’den fazla taşınmaz için kamulaştırma işlemi başlattı. Bu rakam, devletin kalkınma hedeflerinin ne kadar büyük ölçekli olduğunu gösteriyor.
Ama rakamların arkasında sadece toprak yok. İnsanlar var. Tıpkı Hüseyin Bey gibi…
Hüseyin Bey’in Hikâyesi: “Köyümüzden Geçecek Yolu Kim Planladı?”
Hüseyin Bey, 40 yıldır aynı köyde yaşayan emekli bir öğretmendi. Bahçesinde büyüttüğü zeytin ağaçları, onun için bir gelir kapısından çok daha fazlasıydı. Bir sabah eline geçen tebligatla öğrendi: Devlet, köyün içinden geçen yeni bir çevre yolu projesi için arsasının bir kısmını kamulaştırmıştı.
İlk tepkisi öfke oldu. “Kim benim toprağıma el koyabilir?” diye düşündü. Ama araştırdıkça öğrendi ki bu karar, Bakanlar Kurulu tarafından onaylanan bir ulaştırma planının parçasıydı. Proje tamamlandığında sadece köyü değil, dört ilçeyi birbirine bağlayacak ve bölge ekonomisini canlandıracaktı.
Hüseyin Bey, sonunda bu gerçeği kabul etti. Çünkü kamulaştırma sadece bir “mülk devri” değil, bazen daha büyük bir toplum yararının kapısını aralayabiliyordu.
Kamu Yararı: Tüm Sürecin Anahtarı
Kamulaştırma kararlarının meşruiyeti “kamu yararı” ilkesine dayanır. Bu ilke olmadan hiçbir kurum tek taraflı olarak mülkiyet hakkınıza müdahale edemez. Kamu yararı kararı ise genellikle şu aşamalardan geçer:
Projenin teknik ve ekonomik fizibilitesinin hazırlanması
Bakanlık ya da belediye meclisi onayı
Valilik veya Cumhurbaşkanlığı kararıyla yürürlüğe girmesi
Resmî ilan ve taşınmaz sahiplerine tebligat
Bu süreçlerin tamamı, vatandaşın mülkiyet hakkını korumak ve keyfi uygulamaların önüne geçmek için yasal çerçevede yürütülür.
Birlikte Tartışalım: Kamulaştırma Adil mi?
Kamulaştırma kararı, bir yönüyle kamu yararını temsil ederken, diğer yönüyle bireyin en temel hakkı olan mülkiyet hakkına dokunur. Bu yüzden çoğu zaman karmaşık duygular uyandırır: Adalet mi, zorunluluk mu, fedakârlık mı?
Siz ne düşünüyorsunuz?
Kamulaştırma kararları her zaman toplumun yararına mı olur?
Sizce bireylerin söz hakkı bu süreçte yeterince korunuyor mu?
Böyle bir durumla karşılaşsanız nasıl tepki verirdiniz?
Düşüncelerinizi aşağıda bizimle paylaşın. Çünkü bu mesele, sadece bir arsanın değil, hepimizin ortak yaşam alanının geleceğini şekillendiriyor.