Şunu baştan söyleyeyim: “Bir kaset kaç şarkı alır?” sorusu yanlış sorudur. Kaset şarkı değil, dakika alır. Bu gerçeği görmezden gelen romantik nostalji, kelimenin tam anlamıyla bantı gereksiz tartışmalarla sarıp sarmalıyor. “Otuz şarkılık mixtape yaptım” demek cazip; ama asıl mesele kaç parça değil, hangi süreyi ve hangi kaliteyi göze aldığın. Bugün bu klişeyi masaya yatırıyorum—tartışma çıkarsa da memnun olurum.
Bir kaset kaç şarkı alır? Sorunun kendisi sorun
Kasetin standardı nettir: Bant hızı ~4,76 cm/s; süre ise kasetin sınıfına göre değişir. C60 (toplam 60 dk, yüzde 30 dk), C90 (toplam 90 dk, yüzde 45 dk), C120 (toplam 120 dk, yüzde 60 dk)… Kaset şarkı saymaz, dakika sayar. Şarkı saymak, süreyi türdeş farz eder—oysa pop 3:10, punk 2:00, prog 7:30, rap’te intro/skit’ler 0:45… Hepsini “bir şarkı” diye toplayınca, fizik ve kimyayı hiçe saymış olursun.
Fiziğin soğukkanlı gerçeği: Dakika, boşluk ve pay
- Nominal süre ≠ kullanılabilir süre: Lider bant, fade-out’lar, deck’in start/stop tepkisi derken her yüzde en az 30–60 saniye güvenlik payı bırakmak gerekir. Aksi halde son parçayı ortasından kesersin.
- Ortalama şarkı süresi kritik: 3:00’lık parçalarla C90’da rahat 28 parça görebilirsin; 3:30’a çıktığında bu 24–26’ya düşer. 7 dakikalık prog parçalarda aynı kaset 12 civarında parçaya iner.
- Boşluk yönetimi: Parçalar arası 1–2 saniyelik boşluk koymak konfor sağlar ama toplamda dakikalar çalar. Mixtape kültürü “akış” ister; boşluklar bu akışı ya büyütür ya boğar.
Kimya ve kalite: “Daha çok parça” takıntısının bedeli
- Bant türü: Normal (ferrik), chrome (CrO₂), metal—her biri farklı gürültü tabanı ve yüksek frekans tepkisi verir. Daha çok parça sıkıştırma demekse, yüksek frekanslar çamurlaşır, tizler ölür.
- Dolby ve kayıt seviyesi: B, C, S… Gürültü azaltır ama yanlış kalibrasyonla yaşayan dinamikleri dağlar. “Kasete 30 parça sığdırdım” övüncünün altında çoğu kez nefessiz bir miks yatar.
- C120 cazibesi ve kırılganlığı: İnce bant daha kırılgan, uzamaya meyilli. Evet, daha çok dakika; hayır, tutarlı kalite değil. Uzun vadede print-through (hayalet yankı) bile duyarsın.
Somut hesap: Şarkı sayısı nasıl bulunur?
Formül basit ama dürüstçe:
Toplam şarkı ≈ ⌊(Kullanılabilir dakika / Ortalama şarkı dakikası)⌋
Kullanılabilir dakika için her yüze 1 dakika düş:
- C60: 30 − 1 = 29 dk/ yüz ⇒ 58 dk toplam. 3:30 ortalama → 58 / 3,5 ≈ 16 parça. 3:00 ortalama → ≈ 19 parça.
- C90: 45 − 1 = 44 dk/ yüz ⇒ 88 dk toplam. 3:30 ortalama → 88 / 3,5 ≈ 25 parça. 3:00 ortalama → ≈ 29 parça.
- Tür etkisi: Punk (2:00) → C90’da kuramsal 44+ parça; Prog (7:00) → ~12 parça. İkisinin de “doğru” olduğunu iddia etmek saçma; bağlama bakmak zorundasın.
Provokatif soru: Son parçayı 20 saniye kesiyorsan, o şarkı hâlâ “bir parça” mı sayılır?
Tartışmalı noktalar: Sayı fetişi mi, hikâye disiplini mi?
- “Ne kadar çok o kadar iyi” yanılgısı: 30 küçük parça mı, 14 iyi akan parça mı? Dinleme deneyimi, “kaç şarkı” değil, akış kurgusudur. A yüzü bir hikâye, B yüzü başka bir hikâye anlatır.
- Hızlı kopyalama (high-speed dubbing): Zaman kazandırır, mikro-hataları büyütür. Amaç rakam şişirmekse, sonuç çamurlu tizler ve yorgun kulaklar.
- Loudness savaşları kasete taşınırsa: Aşırı seviye, doygunluk ve pompalama… Şarkı sayısı artsa da müziğin nefesi kısalır.
“Bir kaset kaç şarkı alır?”ı doğru sormanın 4 kuralı
- Süreyi bil: Kasetin (C60/C90…) yüz başına kullanılabilir dakikasını hesapla.
- Ortalama süreyi dürüstçe seç: Tür ve versiyon (radio edit vs album cut) farkını hesaba kat.
- Güvenlik payı bırak: Her yüze en az 1 dakika. Son parçayı kesmekten daha kötü bir mixtape günahı yok.
- Kalite hedefi koy: Dolby, bant türü, kayıt seviyesi—kurguyu kaliteye göre yap, sayıya göre değil.
Mixtape yapanlara kışkırtıcı sorular
- A yüzünde net bir açılış, B yüzünde güçlü bir final var mı; yoksa dakikayı doldurmak için filler mı ekliyorsun?
- Parçalar arası geçişleri (tempo, ton, tema) düşündün mü, yoksa “kaç şarkı” baskısı akışı boğuyor mu?
- Kayıt seviyesini yüksek tutmak için sıkıştırmayı abartıp dinamikleri öldürüyor musun?
- “29 parça sığdı” dediğinde gurur mu duyuyorsun, yoksa yorgun bir kulak miras mı bırakıyorsun?
Son söz: Sayıyı değil, hikâyeyi say
Bir kaset kaç şarkı alır? Cevap: “Hangi şarkılar?” ve “Hangi kalitede?”yi söylemeden verilen her sayı boştur. Kaset bir sayaç değil; iki yüzlü bir sahne. C60’ta 16 yalın parça, C90’da 26 akışkan parça—belki. Ama en iyi kaset, en çok parçayı değil, en iyi hikâyeyi taşıyandır. Bir dahaki sefere kaset hazırlarken rakam peşinde değil, anlatı peşinde koş: Süreyi hesapla, payı bırak, kaliteyi seç ve sor: “Bu yüz hangi duyguyla bitecek?” İşte o zaman kasetin gerçekten dolmuş olur.